0 محصولات
نمایش سبد خرید
موسیقی مقامی چیست؟
اصطلاح مقام به منظور دسته‌بندی انواع موسیقی ایرانی، آذربایجانی، عربی و ترکی بر مبنای ساختار و طراحی آنها استفاده شده است. به عبارت دیگر مقام به نغمه‌هایی که در فاصله‌های مشخص گردیده از قبل، هماهنگ شده‌اند، گفته می‌شود. اما موسیقی مقامی چیست؟ موسیقی مقامی در واقع یادآور ابعاد بسیار زیبایی از فرهنگ و تمدن گذشته ایران و برخی کشورهای مشرق زمین بوده که از تغییر و تحریف در دوره‌های مختلف مصون مانده است. هنوز هم نغمه‌هایی در موسیقی مقامی وجود دارد که پیشینه آن به دوران باستان بر می‌گردد. در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی بیشتر این موسیقی و مقام‌های آن بپردازیم.
موسیقی مقامی چیست و تاریخچه آن در ایران
موسیقی مقامی چیست؟ عبارت موسیقی مقامی در حال حاضر با دو برداشت مختلف و درباره دو نوع از موسیقی استفاده می‌شود. در اولین برداشت موسیقی مقامی تا قبل از تبدیل شدن به شکل دستگاهی آن، جز موسیقی رسمی و اصیل ایرانی محسوب می‌شد. موسیقی فوق تا میانه دوره حکومت سلسله صفویان که مصادف با اواسط قرن ۱۰ و ۱۱ هجری است، در برخی از موارد با موسیقی عرب دارای ابعاد مشترکی بودند. طبق اسناد رسمی عبدالرحمان جامی از شعرا و موسیقیدان‌های بزرگ ایران در قرن ۹ هجری از دوره‌های مختلفی برای این موسیقی صحبت شده است که تقریباً تعداد دوره‌های فوق ۹۱ عدد لحاظ گردیده که هر یک دارای ۱۲ مقام معرفی شده، شش آواز و ۲۴ شعبه بوده‌اند.
اما دومین برداشت نیز بر اساس اصول اول پایدار بوده، که با قسمت‌هایی از موسیقی ایرانی در دوران معاصر در ارتباط است. در برداشت فوق، موسیقی مقامی در منطقه‌های مختلف کشورمان است که برخی از آن به عنوان موسیقی محلی نیز یاد می‌کنند.
حتی می‌توان گفت که این نوع از موسیقی مقامی، موسیقی در عصر حاضر است که در عین جدید بودن، از سابقه تاریخی و غنی برخوردار بوده و در میان ایل‌ها و قوم‌های مختلف در نقطه‌های جغرافیایی گوناگون مورد استفاده قرار گرفته، اما همچنان خارج از بخش موسیقی دستگاهی است.
شاید به این مطلب نیز علاقمند باشید: موسیقی چیست؟
تغییر مقام به دستگاه در واقع مفهومی است که برای وصف تغییرات و اصلاحاتی که در آموزش‌های مربوط به موسیقی سنتی کشور و طبقه‌بندی آن شکل گرفته و به عنوان موسیقی از نوع مقامی شناخته شده است. همچنین بر اساس کتاب لغت تالیف افراسیاب بیگ لی عبارت مقام تعریف شده که در آن از مقام (که به صورت مغام نیز نوشته می‌شود) تحت عنوان بالاترین سطح خلاقیت در ترکیب و به کارگیری ساز و آواز لحاظ شده است. درباره این موضوع که موسیقی مقامی چیست و از چه هنگامی مورد تغییر و تحول قرارگرفت، اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما بسیاری از محققان پایان تحول در این موسیقی را به اوایل سلسله قاجار و همچنین خاندان فراهانی ربط می‌دهند.
مقام‌های موسیقی ایرانی و نام‌های آن
موسیقی مقامی معرف فرهنگ قدیمی و ناملموس کشورمان است که هویت و شخصیت مردمانی که در مناطق مختلف ایران زندگی می‌کنند، را نشان می‌دهد. آنان انواع شعرهای تاریخی، عرفانی و افسانه‌ای را تحت موسیقی مغامی که با سازهای مختلفی اجرا شده، می‌خوانند.
موسیقی علمی کشورمان از قرن چهارم تا قرن نهم، از نظام موسیقایی ادواری برای تعریف موسیقی به همراه مقام‌ها بهره می‌برد. بر اساس نظام فوق، ۱۲ مقام که تحت عنوان نوا، عشاق، بوسیلک، عراق، راست، اصفهان، بزرگ ، زیرافکنده، زنگوله، حسینی، رهاوی و حجازی نامگذاری شده‌اند، تعریف گردیده است. همچنین بعضی از دایره‌هایی که ملایم طبع شمرده شده‌اند عبارتند از: زنگبار، بهار، گلستان، عذری، بوستان، وامق، حسینی، زیرکش، حجاز و نهفت. به جز این دوایر، آوازهایی با نام‌های گواشت، سلمک، گردانیا، نوروز، شهناز و مایه نیز عنوان شده‌اند.
همچنین ۲۴ شعبه در این بین مشخص شده است که عبارتند از: ۲گاه، ۳گاه، ۴گاه، ۵گاه، عشیران، نوروز بیانی، نوروز خارا، نوروز صبا، نوروز عرب، حصار، عزال، نهفت، اوج، مبرقع، نیریز، ماهور، زابلی، همایون، اصفهانک، محیر، نهاوند، خوزی، روی عراق و رمز
شعبه‌های دیگری نیز در کتب مربوط به پیشینیان عنوان شده است مانند بسته نگار، مغلوب، کوچک و نیشابور.
نغمه‌ها
طبق تعاریفی که در رابطه با موسیقی مقامی چیست؟ بیان شد، اگر گذری بر اشعار پارسی زبان بیاندازیم، متوجه خواهیم شد که نام اکثر نغمه‌های موسیقی در آن ذکر شده است. این نام‌ها در کتاب‌های علمی موسیقی دیده نمی‌شوند. از اینرو به برخی از نام‌های فوق که یادگاری از موسیقی ایران در زمان قبل از اسلام و فارسی خالص است اشاره می‌کنیم. نغمه‌هایی از جمله:
خسروانی، نوروز بزرگ، جمشید، سروستان، بلغ سیاوشان، جامه دران، پالزبان، مشک‌دانه، گل‌نوش نخجیر کان، نهاوندی، نوش لبنیان، ناقوسی، سیوار تیر، حقه کاووس، تخت اردشیر، نوروز کوچک، کین ایرج، گنج باد آورد، روشن چراغ، شاد باد، آزاد وار، دل انگیزان، مهرگانی، آزاد وار، کبک دری، راح روح، سبزه در سبزه، شیشم، مروای نیک، تخت طاقدیس، باغ شهریار، شب فرخ، کین سیاوش، نیمروز، سبز بهار، گنج کاوه، چکاوک، اورنگی، سرو سهی، اورامن، هفت گنج نوشین باده، قالوسی، شبدیز، قفل روی، کیخسرو، فرخ روز، باغ سیرین، گلزار، راه گل، گنج سوخته، در غم، آرایش خورشید، سروستا، شادروان مروارید، رامش جان، دلنواز، ماه بر کوهان، ساز نوروز و زیر قیصران ریا
اما مهم‌ترین تغییرات در موسیقی مقامی چیست؟ رفته رفته در قرن نهم هجری، حاکمان ایران با تاثیرپذیری از افراد متعصب که نوای موسیقی را حرام می‌دانستند، رشد و تحول این موسیقی به صورت علمی متوقف شد. در همین حال بود که جابجایی‌ها و تغییرات گسترده‌ای در موسیقی ایران زمین شکل گرفت. آغاز جدایی موسیقی کشورمان از نظام مقام‌ها چندان مشخص نبوده اما احتمال این اتفاق به قرن ۸ یا ۱۰ مصادف با سلسله تیموریان برمی‌گردد.
شاید به این مطلب نیز علاقمند باشید: موسیقی جاز چیست؟
علل مختلفی از جمله حمله بیگانگان و بهره نبردن از خط موسیقی باعث ایجاد تغییراتی در نغمه‌ها و موسیقی ایرانی گردید. بر اساس تغییرات صورت گرفته در این دوران دستگاه‌ها جای مقام‌ها را در موسیقی ایران گرفته و نظام جدیدی تحت عنوان ردیف جهت تدریس و طبقه‌بندی موسیقی صورت گرفت. بر اساس نظام ردیف هفت دستگاه به نام‌های ماهور، شور، همایون، سه‌گاه، چهارگاه، پنج آواز و راست پنج گاه وجود دارد. همچنین تعداد پنج آواز با نام‌های آواز افشاری، آواز ابوعطا، آواز اصفهان، آواز دشتی و آواز بیات ترک نیز در این نظام است.
موسیقی مقامی و تفاوت آن با موسیقی دستگاهی
اما اشتراکات میان موسیقی دستگاهی و موسیقی مقامی چیست؟ هنوز هم عده کثیری تصور می‌کنند که موسیقی دستگاهی کشورمان در واقع اقتباسی از موسیقی مقامی است. این باور در صدد است تا بین موسیقی بسیار قدیمی مقامی که نظریه آن توسط شاعران بزرگی مانند عبدالقادر مراغی و فارابی ثبت شده است و موسیقی ایرانی در حال حاضر ارتباطی حاصل نماید. اما با توجه به اینکه این دو سبک از نظر تئوری از تفاوت‌های بسیاری برخوردار هستند و تا به امروز تئوری مشخص و مشترکی بین آنها کشف و تعیین نشده است، امکان اثبات این موضوع وجود نخواهد داشت که موسیقی دستگاهی آیا همان موسیقی مقامی به شکل تغییر یافته است یا خیر.
برای آشنا شدن با موسیقی دستگاهی ایران، روی مطلب مورد نظر کلیک کنید.
شاید به این مطلب نیز علاقمند باشید: موسیقی راک اند رول چیست؟
البته باید یادآور شد که برخی از قسمت‌های موسیقی دستگاهی با بعضی از مقام‌ها در برخی از مناطق کشور اشتراکاتی با یکدیگر داشته و از نظر نام و همچنین در برخی از موارد از نظر اجرا نیز با هم مشترک هستند. به طور کلی در موسیقی دستگاهی به صورت تئوری و تغییر یافته در آمده، اما در موسیقی مقامی بر اساس پایه شفاهی باقی مانده است. در برخی از این اشتراکات می‌توان به مقام عشاق، مقام راست، زنگوله و … اشاره کرد.
جمع‌بندی موسیقی مقامی چیست؟
عبارت مقام جهت دسته‌بندی انواع موسیقی ایرانی، آذربایجانی، عربی و ترکی بر اساس ساختار و طراحی آنها استفاده می‌شود. موسیقی مقامی چیست؟ باید اشاره کرد که موسیقی مقامی در واقع یادآور ابعاد بسیار زیبایی از فرهنگ و تمدن گذشته ایران و برخی کشورهای مشرق زمین بوده که از تغییر و تحریف در دوره‌های مختلف مصون مانده است. موسیقی علمی کشورمان از قرن چهارم تا قرن نهم، از نظام موسیقایی ادواری برای تعریف موسیقی به همراه مقام‌ها بهره می‌برد. بر اساس نظام فوق، ۱۲ مقام که تحت عنوان نوا، عشاق، بوسیلک، عراق، راست، اصفهان، بزرگ ، زیرافکنده، زنگوله، حسینی، رهاوی و حجازی نامگذاری شده اند، تعریف گردیده است.
هنوز هم عده‌ای بر این باور هستند که موسیقی ردیفی و یا دستگاهی همان موسیقی مقامی به شکل تحول یافته است. البته این موضوع با وجود اشتراکاتی که با یکدیگر دارند، اما به دلیل تفاوت‌های بسیار بین این دو موسیقی از نظر تئوری تاکنون اثبات نشده است. برای کسب مشاوره و خرید تجهیزات صوتی مرغوب و با کیفیت از سایت معتبر آوازک می‌توانید با شماره 02191016050 در تماس بوده و یا به سایت avazac.com مراجعه نمایید.
0